De afgelopen weken ben ik gereisd naar het kleurrijke en zonnige Brazilië; wat een prachtige bestemming. Tijdens mijn verblijf ben ik in Centraal Brazilië en aan de westkust geweest en ik kan je vertellen: het is een geweldige bestemming voor natuurliefhebbers.
Makkelijk, of toch niet?
In Brazilië eten ze veel van nature glutenvrije producten. Denk hierbij aan rijst, aardappelen en cassave. Maar ook dit land wordt tarwe verbouwd en verkocht. (Juist ook na de oorlog in Oekraïne is de export in tarwe vanuit Brazilië enorm toegenomen.) Van tevoren had ik gehoord dat Brazilië heel goed te doen is glutenvrij, dus ik was reuze benieuwd.
In de supermarkt
De benoeming van allergenen op producten in Brazilië is beter dan ik had verwacht. Op alle producten staat genoemd: Contem gluten (bevat gluten) of não contem gluten (bevat geen gluten). Zelfs als er geen andere allergenen genoemd staan, gluten staan op 99% van de producten vermeld. Dit is dus zéér positief en was een aangename verrassing.
Wat wel heel fijn is, is dat de Braziliaanse Real voor ons heel gunstig is; ongeveer €0,19. Heel veel eten is voor ons als Nederlanders gewoon heel goedkoop.
Het glutenvrije aanbod vond ik niet denderend. Er zijn vaak in supermarkten wel een kleine schappen met dieetvoeding, waaronder ook glutenvrije producten (die ik persoonlijk niet heel lekker vond). Maar het is toch best lastig om tussen de ‘gewone’ producten ook glutenvrije varianten te vinden. In veel chips zitten bijvoorbeeld ook toevoegingen met gluten. Het is dus echt wel even zoeken. Gelukkig zijn er wel bijzondere glutenvrije snacks die hier onbekend zijn, zoals chips van tapioca.
Als je gewoon groente en fruit wil kopen, dan is dat natuurlijk wel mogelijk. Er zijn veel interessante opties die niet zomaar in Nederland verkrijgbaar zijn.
En als je vlees wil kopen om bijvoorbeeld op de barbecue te doen, dan is dit heel goedkoop!
Eetgewoonten en uit eten
In het Oosten van Brazilië is een grote verscheidenheid aan eten. Naast de Braziliaanse cuisine, zijn er ook veel buitenlandse invloeden. Het land heeft namelijk grote koloniale invloeden, van onder andere Portugal, maar ook van Nederland. In het westen kan je ook veel invloeden vanuit de slaven uit Afrika terugvinden.
Ook een interessant weetje: de grootste Japanse populatie buiten Japan bevindt zich in Brazilië, grotendeels in Sao Paulo. Hier is zelfs een Tokio Town, met veel leuke Japanse supermarkten, winkels en eet-tentjes.
In Brazilië is een brede keuze aan restaurants. Houd er rekening mee dat ze in Brazilië andere ideeën hebben van bepaalde maaltijden dan jij misschien hebt. Veel ‘traditionele’ gerechten worden hier verbasterd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ketchup over pizza’s -zeg het maar niet tegen de Italianen – of hotdogs met van alles erop.
Uitdagingen
Uit eten gaan vond ik nog best een uitdaging. Bij een restaurant bestelde ik een biefstuk met kaasfondue en toen kreeg ik pasta (met gluten uiteraard) met kaassaus in plaats van het verwachte pannetje fondue. Dat was even flink balen.
En bij een ander restaurant dachten ze ook totaal niet mee. Daar wilde ik een simpel gerecht bestellen, maar dan zonder kruimels, maar zelfs dat was niet mogelijk. Dus soms zijn zelfs kleine veranderingen al een heel ding.
Als je gewend bent aan een stevig ontbijt, zoals ik, krijg je het nog lastig. Veel hotels bieden een ontbijt aan, maar de glutenvrije opties zijn summier. Hierbij moet je het vaak doen met alleen wat fruit (voornamelijk meloen) en als je geluk hebt ook wat (mierzoete) yoghurt of wat sap. Ik heb pas op 2/3 van mijn reis de eerste keer een goed glutenvrij ontbijt gehad waarmee ik niet al om 11u met honger zat.
Op één locatie kregen we onverwacht toch glutenvrije opties bij het ontbijtbuffet: er was een aparte tafel voor glutenvrij + lactosevrij. Hier lagen nog twee mini glutenvrije broodjes en wat jam die specifiek voor de glutenvrije tafel was.
Nog iets belangrijks om rekening mee te houden. Let goed op bij het kopen van eten, vooral vlees en vis, bij kleine tentjes op straat of op het strand. Hier is de hygiëne niet altijd even goed en hier kan je flink ziek van worden. Let goed op dat de gerechten goed doorgekookt zijn. Rauwe vlees-of visgerechten worden afgeraden. Hier geldt: voorkomen is beter dan genezen!
Braziliaanse glutenvrije lekkernijen
- Pão de queijo
Het bekende en superlekkere Braziliaanse kaasbroodje. Een heerlijke aanrader! Over het algemeen is dit broodje gemaakt van tapioca, en niet van ingrediënten met gluten. Diepvriesvarianten die je zelf opwarmt zijn safe. Hier staan duidelijk allergenen opgeschreven. Let alleen wel op bij varianten in bakkerijen. Ze kunnen gebakken zijn in een oven waar ook broodjes mét gluten worden gebakken. En ik heb er ook eentje weggegooid, omdat ik hem zo zacht vond, dat ik niet vertrouwde dat er geen tarwe in zat. - Tapioca
De substantie van typische gerecht is misschien eerst even wennen, maar lekker is het zeker wel! Het zijn een soort pannenkoekjes. Ze zijn gemaakt door vochtig tapiocameel in een pan de doen en al snel ‘smelt’ het meel tot een pannenkoek. Het bevat dus maar heel weinig ingrediënten. Een tapioca kan met van alles gevuld zijn: kaas, kokos, boter, chocoladepasta, fruit, ei en nog meer. Je kunt dus kiezen voor zoet en hartig. Het is een lekkere snack, maar ook goed als ontbijt.
Check wel goed bij de locatie waar je er eentje bestelt hoe ze omgaan met kruisbesmetting. Dit verschilt enorm per horecagelegenheid. - Rijst met bonen, kaas en vlees
Volgens de locals die ik gesproken heb is dit typisch Braziliaans: rijst met bonen en kaas. Als bijgerecht bij veel gerechten in restaurants krijg je ook rijst en bonen. Maar deze klassieker wordt gemaakt door bonen en kaas door de hete rijst te roeren. Hierdoor smelt de kaas en krijg je een interessante smaak-substantie combinatie. Dit is vooral lekker met wat vlees (vaak Picanha of Carne do Sol) en rauwkost. - Açai
Waar je ook komt, je ziet op de meeste plekken wel een tentje waar açai verkocht wordt. Dit is ijs dat wordt gemaakt van de açai bes. Hier kan je verschillende toppings op doen, zoals fruit, chocolade, granola, snoepjes en sauzen. Het is een beetje als het samenstellen van je eigen swirl. Natuurlijk zijn niet alle toppings glutenvrij en moet je selectief zijn in locaties die je bezoekt. Maar op veel plekken hebben ze wel een allergenenkaart of kennis van zaken. En over het algemeen heeft iedere topping een eigen lepel.
Voor acai geldt wel dat het een hit or miss is, of het ijs is heel goed, of het is he-le-maal niks! Gelukkig zijn ze goedkoop 😉 - Vers fruit en kokosnoten
In Brazilië is een grote variëteit aan vers fruit. Als je een stukje met de auto gaat rijden, kan je al snel een kraam tegenkomen waar bananen, kokosnoten, ananas of iets anders wordt verkocht. En ook in de supermarkten kan je van alles tegenkomen wat je hier in Nederland niet zo snel ziet. Zeker het proberen waard!
Lastig vegetariërs en veganisten
Brazilianen zijn gek op vlees. Bijna alle gerechten thuis bevatten vlees en ook buiten de deur kan je er bijna niet omheen. Zelfs bijna alle chips en snacks hebben een vleessmaak (en niet een lekkere)! Ik eet zelf niet elke dag vlees, maar in Brazilië was ik bijna genoodzaakt om elke dag vlees te eten, omdat er gewoon geen andere opties beschikbaar waren.
Er zijn wat vegetarische opties beschikbaar en ik heb ook een aantal lokalen gesproken die vegetarisch (en tijdelijk vegan) hebben gegeten. Maar het is niet makkelijk en veel duurder dan gerechten met vlees en/of dierlijke producten.
Vind ik Brazilië goed te doen voor glutenvrij?
Ik vind het lastig om te zeggen of ik Brazilië aan zou raden als je coeliakie hebt. Ik heb anderen horen zeggen dat Brazilië een glutenvrij walhalla is. Natuurlijk is veel wat je daar kan eten van nature glutenvrij, maar kruisbesmetting is snel gebeurd en het is lastig om het na te vragen.
Met mijn gebrekkige Portugees was het lastig om me verstaanbaar te maken met de bediening. En ik merkte dat sommige restaurants al snel ‘bang’ worden van het woord glutenvrij en dan maar zeggen dat ze helemaal niks hebben.
Het is zeker aan te raden om een dieetpas mee te nemen in het Portugees (let wel op dat deze Braziliaans Portugees is. Dit is anders dan Portugees uit Portugal.)
Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: download de Google Translate app (Playstore/ App store) en download hierin ook gelijk de taal Portugees op je telefoon. Dan heb je zelfs zonder internet de mogelijkheid om te vertalen. Als je wel internet hebt, raad ik de app Say Hi (Playstore/ App Store) aan. Hiermee kan je praten via de app. De vertalingen hiervan zijn over het algemeen heel accuraat en snel. En een andere redder in nood om menukaarten en andere teksten te lezen: Google Lens (Playstore/ App Store).
En daarnaast is het enorm aan te raden om via een SIM-kaart data te regelen. Bij ons lukte dit alleen niet heel makkelijk, omdat er op veel plekken een Braziliaans BSN nummer nodig was om een abonnement af te sluiten. Het is heel fijn om niet afhankelijk te zijn van (openbare) wifi-punten.
Heb je geen coeliakie en reageer je niet sterk op kleine sporen van gluten? Dan is Brazilië een geweldige bestemming om een keer te bezoeken!
Locatie tips:
Brazilië is een enorm land en de provincies verschillen enorm. Eigenlijk kan je zeggen dat er voor ieder wel wat wils is. Voor de avonturier, de stadsliefhebber, maar ook voor de zongenieter.
Houd je van zon, zee, strand en (beschermde) natuurgebieden? Dan is het eiland Fernando de Noronha misschien wat voor jou. Voor Europeanen is het eilandje, dat niet veel groter is dan 26 vierkante kilometer, niet heel bekend. Toch is het volgens verschillende bronnen een van de mooiste eilanden ter wereld. TripAdviser geeft zelfs aan dat één van de stranden zelfs de mooiste ter wereld is! Op dit eiland kan je niet alleen genieten van de prachtige stranden, maar ook de onderwaterwereld is prachtig. Het is zeker aan te raden om te snorkelen of duiken!
Qua eten kan je hier vooral rekenen op sea-food en vlees. Maar denk niet dat je hier goedkoop uit bent! Alles moet naar dit eiland gebracht worden, dus je kunt hier Nederlandse prijzen verwachten voor je uitjes en eten.
Is het bruisende stadsleven iets voor jou? São Paulo is een drukke stad met veel cultuur. Hier kan je veel bijzondere musea en mooie parken bezoeken. Ik raad Parque da Cidade Roberto Burle Marx aan. Hier is prachtige natuur en kan je ook capybara’s spotten! Interessante musea zijn: Farol Santander (een groot bankgebouw met verschillende exposities in een van de hoogste gebouwen van de stad) en Museo Do Ipiranga (een museum dat vooral gefocust is op het koloniale en culturele verleden van het land).
Qua glutenvrij eten, zijn hier best wat opties. Ik vond Liberdade, de Japanse buurt, ook echt leuk om te bezoeken. Maar eerlijk is eerlijk, dit was wel een van de locaties waar ik me minder veilig gevoeld heb. Je moet écht letten op je tas, telefoon en portemonnee. Ik heb veel tijd doorgebracht met locals, die me konden vertellen waar ik beter wel en niet heen kon gaan. Maar als je dat niet hebt, moet je echt wel uitkijken waar je heen gaat.
Op een uur afstand van de stad Sao Paulo kan je Campo de Jordão vinden. Dit is een stad die veel heeft afgekeken bij Zwitserland. Het is grappig hoe je hier je echt waant in een hele Europese sfeer. Hier kan je veel chocolademelk drinken en kaasfondue eten. En mocht je goedkope winterkleding willen, this is the place to be!
Ben je fan van kleine stadjes, aan de buurt van een strand? Zowel Pipa als Porto de Galinhas zijn dan aanraders. Deze kuststeden zijn niet alleen mooi, maar ook heel gezellig. Hier kun je voor vrij weinig geld een prachtig verblijf scoren. In Porto de Galinhas was een 100% glutenvrije ijssalon! Dat was een hele leuke verrassing om tegen te komen.
