WAT IS COELIAKIE?
MISS GLUTENVRIJ LEGT UIT!
In samenwerking met De Glutenvrije Dietist: Drs. Lisanne Bosch
Wat is Coeliakie?
Coeliakie spreek je uit als seu-lie-a-kie. Als je gediagnosticeerd bent met
coeliakie dan betekent dit dat er sprake is van een multisysteemziekte waarbij het immuunsysteem reageert op gluten in het voedingspatroon.
Gluten zijn eiwitten in verschillende graansoorten, zoals tarwe, rogge, gerst en spelt. Als iemand met coeliakie gluten eet, start er een afweerreactie in het lichaam. Hierdoor wordt de dunne darm beschadigd en worden er coeliakie-specifieke antistoffen geproduceerd (onder andere de anti-tTG2). Omdat het lichaam zichzelf beschadigt wordt coeliakie ook wel een auto-immuunziekte genoemd.
Een gezonde dunne darm heeft prachtige darmplooien met daarop darmvlokken. Hierdoor heeft de darm een enorm oppervlakte om het eten goed te kunnen afbreken, verteren en opnemen. Dit is noodzakelijk om het lichaam van voedingsstoffen te kunnen voorzien. Is er sprake van coeliakie dan ontstaan er door het eten van gluten ontstekingsreacties in de darmen.
Hierdoor wordt het darmslijmvlies aangetast en beschadigd en kunnen de darmen hun werk niet meer goed doen. Dat betekent dat voedingsstoffen minder goed worden afgebroken én minder goed worden opgenomen, waardoor verschillende gezondheidsklachten kunnen ontstaan. We weten nog niet hoe je van coeliakie kunt genezen. De enige behandeling is daarom op dit moment een levenslang glutenvrij dieet. Als iemand met coeliakie een glutenvrij dieet gaat volgen, vermindert de afweerreactie en kunnen de darmen gaan herstellen. Dit herstel van de darmen kan maanden tot zelfs jaren duren. De ziekte of gezondheid van de darmen wordt soms bekeken tijdens een gastroscopie, een onderzoek waarbij ze met een slang via de mond naar binnen gaan en hapjes (biopten) nemen uit het darmslijmvlies. Deze biopten worden onder de microscoop gelegd door een patholoog en krijgen een marsh gradatie, dit zegt iets over de gezondheid (of ziekte) van de darmen.
Er wordt regelmatig gezegd: “een glutenallergie bestaat niet” maar daar zijn we in de medische wereld zo zeker niet over. Wat we wel weten? Het komt, als het al voorkomt, zeer weinig voor.
Er zijn wetenschappelijk gezien enkele gevallen wereldwijd bekend van mensen die daadwerkelijk allergisch blijken te reageren op gluten zonder dat er sprake is van coeliakie of een tarwe-allergie. Denk jij dat hier bij jou sprake van is? Neem dan contact op met een gespecialiseerd MDL-arts of gespecialiseerd coeliakie- en allergiediëtist.
GLUTEN?!
Wat zijn dat?
VERSCHILLENDE EIWITTEN IN GLUTEN
WAAR ZITTEN GLUTEN ALLEMAAL IN?
Als je glutenvrij gaat eten, dan is het belangrijk dat je alles wat je vanaf nu in je mond stopt checkt op gluten. Je kunt het namelijk soms zo gek niet bedenken of er zitten gluten in. Denk dus niet alleen aan eten, maar ook aan drinken en bijvoorbeeld ook medicatie. Het is belangrijk om de ingrediënten te checken op glutenbevattende ingrediënten en de verpakking te lezen om te zien of er gluten in het product zitten. Gluten kunnen namelijk zitten in allerlei producten. Voorbeelden hiervan zijn:
WANNEER IS IETS GLUTENVRIJ?
Volgens de wet mogen we iets glutenvrij noemen als er minder dan 20 PPM gluten in zit. PPM staat voor “parts per million” en betekent dat er minder dan 20 deeltjes op een miljoen deeltjes bestaan uit gluten. Praktisch gezien komt het neer op minder dan 20 milligram gluten per 1 kilo product. Dat betekent dat in een glutenvrij product altijd een héél klein beetje gluten kan zitten. Om het een beetje inzichtelijk te maken kun je je het volgende voorstellen. In de provincie Utrecht wonen op het moment van schrijven ongeveer 1,3 miljoen mensen. Wil je weten hoeveel 20 PPM is? Dan zouden van die 1.300.000 mensen slechts 26 “gluut” zijn. Het gaat dus echt om een héél klein beetje.
Voor de meeste mensen met coeliakie of glutensensitiviteit is deze hoeveelheid geen probleem. Voor een heel klein deel, ik schat voor minder dan 5% van de mensen met coeliakie is dit wel een probleem. Deze mensen hebben extra gevoelige coeliakie en moeten soms een glutenvrij dieet voor extra gevoeligen volgen, waarbij ook wordt gelet op andere ingrediënten dan de normale glutenbevattende ingrediënten. Zo’n extra strikt glutenvrij dieet (nog strenger dan “normaal glutenvrij”) volg je altijd alleen in overleg met een gespecialiseerd diëtist als klachten en/of antistoffen niet verminderen.
Soms zie je op een product staan dat iets minder dan 20PPM gluten bevat en daarom glutenvrij is. Schrik hier dus niet van, dit is dus hoe het volgens de wet is
geregeld en de producent laat zien dat hij hiervan goed op de hoogte is!
SYMPTOMEN & KLACHTEN
Er zijn mensen die geen klachten lijken te hebben, maar wel de diagnose coeliakie krijgen. Bijvoorbeeld door familie-screening of dat het onverwacht uit onderzoek blijkt. Mijn ervaring als gespecialiseerd diëtist is dat vrijwel iedereen met coeliakie die denkt geen klachten te hebben, zich toch beter gaat voelen als ze glutenvrij gaan eten. Sommige klachten zijn voor mensen dan zo normaal geworden, dat ze simpelweg niet weten hoe het voelt om je gezonder te voelen!
Coeliakie is de kameleon onder de ziektes. Het is daarom soms lastig te herkennen. Er zijn mensen die echt de klassieke coeliakie symptomen hebben. Denk aan:
- Diarree of ontlastingsproblemen
- Afvallen of groeiachterstand
- Buikklachten of buikpijn
- Overmatige gasvorming (winderigheid of een
opgeblazen gevoel) - Stinkende vette ontlasting (plakt aan de pot)
- Vermoeidheid
- Misselijkheid en overgeven.
Tegenwoordig zien we ook veel mensen met atypische klachten. Denk aan:
- Bloedarmoede, meestal door ijzertekort
- Botontkalking (osteoporose) of osteomalacie
- Huidklachten
- Verminderde eetlust
- Depressie
- Onvruchtbaarheid
- Humeurderigheid
- Hoofdpijn
- Tandproblemen
- Vermoeidheid
- Klachten van het zenuwstelsel
- Gewrichtspijnen
- Je niet lekker voelen, ook wel: algehele malaise.
Gevolgen
Als je lang rond blijft lopen met coeliakie zonder dat je dit zelf weet, kan dit vervelende gevolgen hebben.
Denk aan een verminderde vruchtbaarheid of een verminderde botdichtheid. Ook kan het zijn dat er allerlei
vitamine- of mineralentekorten in het lichaam ontstaan en je hierdoor vervelende klachten krijgt. Ik denk altijd
maar zo: als je coeliakie hebt, dan kun je dit maar beter weten. Er is namelijk iets aan te doen: het glutenvrij dieet! Hierdoor verminder je het risico op nare gevolgen in de meeste gevallen aanzienlijk.
Omdat coeliakie een multisysteemziekte is, kan het zich overal in het lichaam uiten. Soms denken mensen dat er puur sprake is van een darmziekte, maar dat is dus niet zo.
De antistoffen en ontstekingscellen kunnen namelijk via het bloed door het hele lichaam verspreid worden. Daarnaast zien we bij bijna alle mensen met coeliakie voedingsstof-tekorten als ze worden gediagnosticeerd. Dit kan vervelende gevolgen hebben. Het kan onder andere leiden tot vruchtbaarheidsproblematiek, problemen tijdens de zwangerschap, problemen met de gewichtsbeheersing, groeiproblematiek en een verminderde botdichtheid. Ooit zag ik een meisje van begin 20 op het spreekuur en zoals altijd vragen we tijdens een afspraak ook naar ziektes of allergieën in de familie. Ze vertelde dat haar broer een beetje glutenintolerant was, waar bij mij natuurlijk gelijk de alarmbellen afgaan. Wat bedoelde ze hiermee? Bij navraag bleek dat hij ooit positieve antistoffen had voor coeliakie, maar dat hij nooit verder was onderzocht en ook niet glutenvrij at. We bespraken dat het slim zou zijn om hem weer te testen en verder te laten onderzoeken, hier stond hij ook voor open. Hij bleek dus al ruim 10 jaar met een actieve coeliakie rond te lopen zonder dat hem ooit een glutenvrij dieet was geadviseerd. Hierdoor had hij een flinke botontkalking ontwikkeld, waardoor medicamenteuze behandeling noodzakelijk was. Een verminderde botdichtheid is een van de meest voorkomende gevolgen van (ongediagnosticeerde) coeliakie.
Sommige mensen hebben psychische klachten voordat ze glutenvrij moesten eten. Goed nieuws, waarschijnlijk verminderen deze klachten enorm als je jouw dieet onder de knie krijgt en goed gaat volgen!
Het kan ook zijn dat je juist psychisch lijdt door jouw glutenvrij dieet. Want het is nogal wat, zo’n dieet volgen! Het kan een hoop angsten en stress met zich meebrengen. Zeker als je net bent begonnen met jouw glutenvrij dieet. Want hoe strikt komt dat dieet nou eigenlijk? Waar moet je allemaal op letten? En wat als je opeens ziek wordt van een “glutenvrij” product? Ik heb over dit laatste een blog geschreven die nog dagelijks veel gelezen wordt.
Het glutenvrij dieet kan een enorme impact hebben op jouw kwaliteit van leven en dan met name op het sociale vlak. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de kwaliteit van leven er vaak op vooruit gaat als je glutenvrij gaat eten, omdat klachten verminderen.
Maar het brengt ook zeker wat onhandige momenten met zich mee. Want wat als jouw schoonmoeder je glutenvrije brood tussen de gewone broodjes legt? Of als jouw vriend of vriendin je wilt kussen met allemaal broodkuimels in zijn of haar mondhoek? Of als jouw vriendenkring naar een pizzeria wil waar geen glutenvrije opties zijn? Het glutenvrij dieet is echt een sociale “ziekte” en daarom raad ik iedereen begeleiding aan door een gespecialiseerd diëtist. Want als je beter geïnformeerd bent over coeliakie en het glutenvrij dieet, heb je wetenschappelijk bewezen minder klachten en een hogere kwaliteit van leven!
ANDERE
REDENEN VOOR
EEN GLUTENVRIJ DIEET
WELKE REDENEN ZIJN ER NOG MEER VOOR EEN GLUTENVRIJ DIEET?
Als je coeliakie of glutensensitiviteit hebt dan wordt aangeraden om glutenvrij te eten. Maar wist je dat er nog meer mensen “glutenvrij” eten?
Zo zijn er mensen die glutenvrij eten omdat ze hierdoor minder klachten ervaren van hun prikkelbaredarmsyndroom (PDS) of andere darmziekte (denk aan de ziekte van Crohn of Colitis Ulcerosa). Ook zijn er mensen die door hun tarwe-allergie of tarwe-intolerantie glutenvrij eten. Of kan het zijn dat iemand de huidziekte dermatitis herpetiformis heeft, waarbij het glutenvrij dieet de klachten verminderd omdat er dan ook altijd sprake is van (een milde vorm van) coeliakie.
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het glutenvrij dieet kan helpen bij ziektes zoals psoriasis en hashimoto. En worden er nog veel onderzoeken gedaan naar de inzetbaarheid van het glutenvrij dieet bij andere aandoeningen. Je kunt je misschien voorstellen dat niet iedereen die ik hier opsom even strikt glutenvrij eet. Daarom pleit ik zelf altijd voor een glutenvrij dieet op maat. Voor iemand met coeliakie is dat een strikt glutenvrij dieet waarbij je let op zaken als kruisbesmetting, bij iemand met bewezen glutensensitiviteit (en dus niet zelfbenoemde glutensensitiviteit) is dit bijvoorbeeld een glutenvrij dieet op geleide van klachten. Check met jouw gespecialiseerd diëtist welk dieet voor jou aan te raden is als je glutenvrij moet of wilt gaan eten.
HOE NU VERDER?
Als je glutenvrij gaat eten is het belangrijkste dat je dit op een goede manier aangeleerd krijgt. In mijn praktijk zien we vaak mensen die 98-99% glutenvrij eten, maar net door die 1-2% waarin het nog niet goed gaat klachten of positieve antistoffen houden. Ga dus echt naar een gespecialiseerd diëtist om ervoor te zorgen dat je niet alleen goede en voedzame glutenvrije vervangers kiest, maar ook zodat je het dieet gewoon helemaal goed volgt.
Mijn naam is Lisanne Bosch en op social media & online ben ik ook wel bekend als “de glutenvrije diëtist”. Zelf was ik begin 20 en nèt afgestudeerd als diëtist toen ik geheel onverwacht de diagnose coeliakie kreeg. Ik zeg geheel onverwacht omdat ik zelf nooit had verwacht dat de klachten die ik al jarenlang had veroorzaakt werden door gluten. Ik at nota bene zes boterhammen per dag!
Na een positieve bloedtest en biopt moest ik over op een glutenvrij dieet. En waar ik in eerste instantie dacht: “joh, dat doen we even”, bleek dit in de praktijk niet zo simpel te zijn. Het glutenvrij dieet gaat namelijk veel verder dan gewoon gluten weglaten. Je moet niet alleen compleet anders gaan eten, je moet ook veel leren op andere vlakken. Denk aan praktische zaken als “hoe lees je etiketten?” maar ook “hoe ga je om met kruisbesmetting?” En daarnaast aan sociale vaardigheden, want hoe leg je je familie uit dat jij glutenvrij moet eten en hoe kom je voor jezelf op als het mis dreigt te gaan?
Omdat het voor mij al zo’n zoektocht was, besloot ik mezelf hier volledig in te specialiseren. Ik deed een tweejarige universitaire research master, deed werkervaring op in verschillende ziekenhuizen en het coeliakie centrum in Amsterdam, bezocht internationale congressen en startte mijn eigen praktijk online en in Den Bosch. En sindsdien help ik met mijn team jaarlijks duizenden mensen met een glutenvrij dieet naar een gelukkiger, gezonder en energieker leven!
Disclaimer
Miss Glutenvrij wilt Lisanne Bosch hartelijk bedanken voor het aanleveren van deze informatieve tekst. Op deze manier hopen wij lezers een duidelijk en geheel beeld te geven over coeliakie en het glutenvrije dieet. Miss Glutenvrij adviseert iedereen die voor wat voor reden dan ook glutenvrij wilt of moet eten dit te overleggen met een specialist.
Miss Glutenvrij deelt geen medische adviezen. Voor vragen raden wij jouw aan om contact op te nemen met jouw huisarts of een gespecialiseerde professional.
Wil je niks missen van Miss Glutenvrij?
Abboneer je op de nieuwsbrief en ontvang de laatste updates, nieuws & aanbiedingen via de mail!
Nieuwsbrief
Up to date blijven? Ontvang iedere week via de email onze nieuwsbrief:
